Klimaat & Biodiversiteit

De waarde van bomen in Oegstgeest

Op een hete dag in augustus tref ik Jelle, Vicky en Pip. Er is op dat moment geen betere en meer toepasselijke plek te bedenken voor een GOED-gesprek, dan de koele schaduw van de bomen op Landgoed Endegeest. Jelle, Vicky en Pip brachten het nut van bomen in kaart voor hun afstudeeropdracht master in de Biologie en we spreken elkaar over hun bevindingen.
‘Het mag allemaal wel wat losser en minder netjes in onze tuinen en de openbare ruimte. Als we wat meer spontane groei laten staan en niet alles dicht tegelen, kan dat de lokale biodiversiteit verbeteren. En het stimuleert bewoners waarschijnlijk om ook in hun eigen tuin het groen wat meer ruimte te geven.’ aldus Pip, Jelle en Vicky.

Bomen zijn vanuit verschillende perspectieven een onmisbaar element voor een gezond ecosysteem. Bijvoorbeeld “technische” kwaliteiten zoals CO2-opslag, luchtzuivering en waterregulatie maar ook voor onze gezondheid en het gebruik van natuur door mensen voor recreatie. Dit was voor hen de aanleiding om juist voor dit onderzoeksonderwerp te kiezen. Zij zouden graag zien dat er meer wordt geïnvesteerd in het schoon maken van de grond in stedelijke gebieden. Die is nu veelal behoorlijk vervuild met leidingen en oud puin. Zo ontstaat meer ruimte voor het planten van bomen.

Top 3 in Oegstgeest: Conifeer, Zomereik en Gewone Esdoorn
Jelle vat het onderzoek samen. ‘We hebben 211 willekeurige punten op de kaart van Oegstgeest gezet. Dat leverde locaties op in de openbare ruimte, particuliere tuinen, maar ook een privéterreinen zoals bijvoorbeeld landgoed Endegeest. Ter plekke hebben we vanuit dat punt 11 meter rondom uitgezet. Binnen die cirkel hebben we alle bomen met een stamomtrek vanaf 7 cm geteld en de soorten geïnventariseerd. In totaal hebben we 564 bomen gemeten bestaande uit totaal 90 verschillende soorten. Als we dat zouden doorrekenen naar de hele gemeente, zouden er in Oegstgeest tussen de 51.000 en 62.000 bomen moeten staan.’

De meest waargenomen boomsoorten in Oegstgeest zijn de Conifeer, Zomereik en Gewone Esdoorn, maar ook bijvoorbeeld Hulst, Taxus, Hollandse Linde en Gladde Iep kwamen relatief veel voor.

Welke bomen leveren nu echt een bijdrage aan een gezonde leefomgeving?
‘Dat is moeilijk te zeggen,’ zegt Pip. ‘Elke boom heeft zijn eigen kwaliteiten. Het gaat om de diversiteit. Variatie in soorten is om verschillende redenen heel belangrijk. Zo halen loofbomen bijvoorbeeld veel stikstofdioxide en ozon uit de lucht, terwijl naaldbomen juist veel fijnstof uit de lucht filteren. Groot voordeel van naaldbomen is ook dat ze het jaar rond groen zijn en dus ook in de winter onze lucht filteren. Bomen met veel en dicht bladoppervlak zorgen voor verkoeling door hun schaduw en verdamping van water via de bladeren.’ Vicky vult aan,’ Ook om plagen te voorkomen, is het belangrijk een grote variatie in soorten bomen te hebben. Neem nu de eikenprocessierups. Die gedijt goed doordat de eikenboom veel voorkomt in Nederland en vaak langs wegen in lange rijen is aangeplant. Maar plagen ontwikkelen zich ook goed doordat we gewoon te netjes zijn in Nederland. Aangeharkte tuintjes, bermen die continu worden gemaaid, dat werkt plagen in de hand. Als we de bermen niet meer zouden maaien, scheelt dat werk en op den duur ontstaat een stabieler systeem dat beter bestand is tegen plagen.’

‘Loofbomen filteren meer stikstofdioxide en ozon uit de lucht en naaldbomen meer fijnstof’

Tiny Forest in Oegstgeest voor meer diversiteit
Doel van het onderzoek was om een inschatting te maken waar de voordelen van groen in Oegstgeest het hardst nodig zijn. Daarbij kregen ze de opdracht mee om mogelijke plekken voor een Tiny Forest in Oegstgeest in kaart te brengen. Tiny Forests spelen in op het creëren van meer diversiteit binnen een relatief klein oppervlak. Drie elementen waren hierbij leidend:

  • mate van hittestress,
  • nabijheid van een basisschool en
  • aanwezigheid van bestaande bomen.

Dit laatste om er voor te zorgen dat de Tiny Forest geen solitaire plek is, maar aansluiting vindt bij andere groene gebieden. ‘Dat is belangrijk,’ zegt Pip, ‘want alleen dan draagt een Tiny Forest echt bij tot een kwaliteitsverbetering van de omgeving.’

‘Veel mensen zijn zich nog niet echt bewust van de waarde van bomen’

Wat vonden jullie van de verschillende wijken wat betreft het aandeel groen?
‘Het was per wijk heel verschillend wat we aantroffen. Rhijngeest springt er echt enorm uit qua bomen en scoort goed wat betreft het leveren van ecosysteemdiensten* die de natuur levert aan de mens. De grootste kansen zijn er in de wijken Buitenlust en Rijnfront. Dit zijn nieuwbouwwijken en bomen moeten hier nog groeien. Momenteel is daar nog niet veel aangeplant en ook de parken zijn nog vooral grasvelden. Daar valt qua bomen nog een hoop te winnen. ‘Wat ons opviel was de grote hoeveelheid exoten en fruitbomen in tuinen. Dat is niet persé erg, maar inheemse beplanting zou wat meer aansluiting kunnen vinden met onze lokale biodiversiteit’ geeft Vicky aan. ‘Inheemse beplanting zijn goed uitgerust voor ons klimaat en onze plagen. Maar ze bieden ook precies de juiste voeding en schuilplekken voor de Nederlandse vogels en andere dieren.

Waarom kiezen mensen nog vaak voor een betegelde tuin met potten in plaats van groen denken jullie?
‘Mensen vinden het al gauw te rommelig,’ vertelt Pip. ’Het moet afgebakend zijn, een grens tussen net versus wild en misschien ook bang voor onderhoud of beestjes’ zegt Pip. ‘Maar dat valt echt reuze mee. Eigenlijk hoef je niet eens heel veel te doen voor meer groen in je tuin. Als je een stuk onbetegeld laat, groeien daar snel genoeg allerlei planten en kruiden. We vinden dat al snel onkruid, maar ze bloeien heel mooi en zijn een goede voedselbron voor dieren.’

‘Of je steekt een wilgentak in de grond’ geeft Vicky aan. ‘Die groeit gewoon uit tot een boom die je kunt knotten en hoeft dus niet te groot te worden. Kost je helemaal niets.

Mensen reageerden over het algemeen heel enthousiast en waren ook geïnteresseerd in wat we deden. Maar het viel wel op dat ze dan al gauw zeiden dat het ze het te ingewikkeld of moeilijk vonden.

Kansen voor Oegstgeest: geen kunstgras, groene daken en innovatie in woningbouw
Alle drie zijn ze van mening dat het vervangen van kunstgras grote prioriteit moet krijgen. ‘Kunstgras wordt zo enorm heet in de zon. Een bron voor hittestress en verdroging’, zegt Pip. Vicky en Jelle zijn het hier helemaal mee eens. Jelle vervolgt: ‘ik wil een beroep doen op gemeenten om groene daken te stimuleren. Die worden veel te weinig benut. Als we daken massaal zouden benutten, levert dit significant meer groen op in je gemeente. Dat zou een enorm verschil maken, zowel voor hittestress als wateroverlast. Het vergroot ook het leefgebied voor kleine dieren en insecten, én het is gewoon veel mooier om op uit te kijken.’ Wat Vicky betreft zou er ook meer innovatie in woningbouw mogen komen. ‘Er is al decennialang geen vernieuwing’ zegt Vicky, ‘er wordt altijd hetzelfde gebouwd. Ze moeten meer mogelijkheden benutten om groen in het plan te integreren.’ ‘Ja,’ zegt Jelle, ‘het is nog te vrijblijvend. Nu wordt er pas achteraf gekeken om groen toe te voegen en dan blijkt de dakconstructie ongeschikt om het groen te dragen. Dat is een gemiste kans, want dat gebouw staat er decennia lang en belemmert al die tijd om op die locatie een verbetering van een gezonde leefomgeving te realiseren.’

Pip vindt ook dat er meer samenwerking moet komen tussen verschillende specialisten. ‘Een landschapsarchitect werkt vooral vanuit vorm en uitstraling. Een bioloog kan een plan verrijken door elementen toe te voegen die ten gunste zijn van het klimaat en gezondheid in de stad.’

Vicky ziet nog een andere kans: ‘laat spontane vegetatie meer staan in plaats dat weg te halen. Blijkbaar heeft die plant, boom of struik het daar naar zijn.’

*ecosysteemdienst is een specifiek ecologisch concept waarbinnen de mens centraal staat als begunstigde.

Feiten & Cijfers

De bomen in Oegstgeest:

  • slaan per jaar 1.841 ton CO2 op
    • Dit staat gelijk aan de jaarlijkse uitstoot van 1.089 auto’s
  • Vangen 253 kg fijnstof weg per jaar
    • Dit staat gelijk aan de jaarlijkse uitstoot van 1.938 auto’s

TINY FOREST
Een Tiny Forest® is een dichtbegroeid, inheems bos ter grootte van een tennisbaan. Een prettige plek voor vlinders, vogels, bijen en kleine zoogdieren, maar ook voor mensen. Kinderen leren in het buitenlokaal over de Nederlandse natuur en buurtbewoners ontmoeten elkaar op een gezonde plek.

Effecten
Een Tiny Forest stimuleert biodiversiteit:
het bos van 200 m2 bestaat uit veel verschillende soorten bomen.
Deze bomen trekken weer insecten en vogels aan.

Het bos brengt natuurbeleving dichterbij.
De afstand tussen mens en natuur is groter dan ooit. Een Tiny Forest voor de deur prikkelt de nieuwsgierigheid en geeft mensen de kans om de natuur in de eigen leefomgeving te ontdekken en daarover te leren.

De aanleg van Tiny Forests vergroot de waterbergingscapaciteit, verbetert de luchtkwaliteit, en gaat hittestress tegen.

Tot slot heeft een bos een positief effect op de gezondheid: meer natuur in de buurt kan zorgen voor minder stress en stress-gerelateerde klachten.

Bron: IVN

Meld je aan voor de nieuwsbrief

Schrijf je in voor de gemeentelijke nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid.

naar aanmeldformulier